maandag 26 april 2010

Groente en Fruit Kleurboek voor de jongste!

Je kan nu je eigen groente en fruit kleurboek downloaden. Voor jezelf (als je als achter de computer mag) of voor je kind(eren) als ze nog te klein zijn om zelf te downloaden.

zondag 25 april 2010

Rozenbottel

De rozenbottel is de vlezige vrucht van een roos. Botanisch gezien is de bottel niet alleen opgebouwd uit het endocarp, het exocarp en het mesocarp, maar vormt de opgezwollen bloembodem, net zoals bij de appel, het vruchtvlees.

Afhankelijk van de soort en variëteit van de roos kan de kleur rood, oranje, purper of zwart zijn. De vorm varieert van rond of langwerpig tot flesvormig. Een rozenbottel bevat veel geelwitte, harde zaden.
 
Consumptie
Van rozenbottels wordt onder andere jam bereid. Deze is rijk aan vitamine C en is onder meer afkomstig van de vrucht van de hondsroos (Rosa canina). Verder bevat een rozenbottel ook vitamine A, B1 en B2.
 
Voedingsstoffen
Rozenbottels bevatten 100 tot 1.000 mg warmtebestendige vitamine C per 100 g, provitamine A, vitamine B, P, K en E, 3 % tannine, 10 % pectine, appel- en citroenzuur, etherische olie, gom, flavonoïde glycosiden en mineralen (Mg, P, K, Ca en Fe).

Voedingswaarde per 100 gram:
Energie: 105 kJ, 25 kcal
Eiwit: 0.6 g
Vet: 0.3 g
Koolhydraten: 5.7 g
Water: 93 g

Vlierbes

De vlierbes is de vrucht van een snelgroeiend plantenras. In de lente dragen deze planten tuilen van witte of crèmekleurige bloemen, gevolgd dor kleine rode, blauwachtige of zwarte vruchten.

Daarnaast zijn er de volgende rassen speciaal voor de productie van bessen met een hoog kleurstofgehalte:
skondol, samyl, sampo, mammut en haschberg.

Wereldwijd kent het geslacht 25 varianten, waarvan er drie voorkomen in Nederland:
  • De gewone vlier (Sambucus nigra) is de belangrijkste soort in Europa. Een in de natuur voorkomende variëteit van de gewone vlier is de peterselievlier (Sambucus nigra laciniata), die diep ingesneden bladeren heeft.
  • De trosvlier of bergvlier (Sambucus racemosa) groeit in de koudere gedeelten van het noordelijk halfrond en heeft helderrode bessen.
  • De kruidvlier (Sambucus ebulus) is een zeldzame soort die meestal langs rivierenwordt gevonden.
Teelt
Vlierbessen groeien het beste op een vochtige, vruchtbare, goed gedraineerde bodem. Vanwege de ondiepe wortels moeten ze tijdens het eerste seizoen voldoende water krijgen. De oogst vindt meestal tussen eind augustus en begin september plaats.
 
Consumptie
De vlierbessen worden onder andree gebruikt voor het maken van wijn. De bessen worden ook verwerkt to jenever, jam of gelei. Bovendien worden de bessen gebruikt bij het verven.

 De bessen kunnen beter niet rauw gegeten worden, omdat ze giftig zijn. Ze bevatten de naar dit geslacht genoemde stof sambunigrine. Deze kan wel onschadelijk worden gemaakt door de bessen te koken. Vlierbessen worden daarom altijd gekookt.

Ze bevatten enorm veel vitamines. Ze geven een pittige smaak bij het toevoegen aan kruisbessenjam.

Bewaren/bewerken
De vlierbes zo snel mogelijk verwerken nadat ze van de struik geplukt zijn, het liefst nog dezelfde dag. Als het niet anders kan tijdelijk koel bewaren.
 
Voedingsstoffen
Voedingswaarde per 100 gram:
Energie: 305 kJ, 73 kcal
Eiwit: 0.7 g
Vet: 0.5 g
Koolhydraten: 18.4 g
Water: 79.8 g

Witte bes

De witte bes of witte aalbes wordt net als de rode aalbes gerekend tot de soort Ribes rubrum. In taxonomisch opzicht bestaat er derhalve geen verschil tussen de witte en de rode bes.
Beiden worden dus gerekend tot dezelfde botanische soort, waarbij de beskleur moet worden gezien als een kwantitatief kenmerk, welke kan variëren van wit tot zeer donkerrood en alle denkbare schakeringen daartussen.
Omdat de witte kleur door consumenten over het algemeen als minder aantrekkelijk wordt beschouwd, wordt de witte bes in Nederland veel minder geteeld dan de rode.

De rijptijd is afhankelijk van het ras en varieert van begin juli tot eind juli.
'Witte aalbes' heeft dezelfde betekenis als 'witte bes'.

Teelt
De witte bes staat het liefst in de halfschaduw, volle zon is ook mogelijk. Een luchtige bodem geniet de voorkeur. Het is een snel vruchtbare struik die afhankelijk is van de weersomstandigheden. Bloeit al in maart-april, maar is goed tegen koude temperaturen bestand. Bloemen verschijnen in trosjes en worden groen-geel. De bessen worden meestal in de tweede week van juli rijp.
 
Consumptie
De witte bes wordt toegepast bij onder meer garnituur, jam, siroop en azijn.
 
Bewaren/bewerken
Bewaartijd: twee tot drie weken.
 
Voedingsstoffen
Voedingswaarden per 100 gram:
Energetische waarde 38 Kcal/160kJ:
Koolhydraten 8,6 gram
Eiwit 0,9 gram
Vet 0,1 gram
Vitamine C 35 mg
Vitamine B1 0,08 mg
Vitamine B2 0,02 mg
Calcium 30 mg
IJzer 0,97 mg

Witte moerbei

De witte moerbei is de vrucht van een tot 16 meter hoge boom. De schors is grijsgroen tot roodbruin die van een oude boom donker oranjebruin. De kruin is hoog en tamelijk smal, takken zijn opvallend vaak gebroken, waardoor de kruin vaak ook lager en gewelfd wordt. De vruchten zijn wit, later geel, maar vaak ook roze tot paars. Ze worden in gedroogde vorm aangeboden, omdat ze niet lang houdbaar zijn.

Teelt
Moerbeien worden geproduceerd uit zaad en vermeerderd door zaad of enten. Methoden verschillen per gebied. Een goed gedraineerde bodem is belangrijk voor de teelt. Een schone voedingsbodem is van essentieel belang. Het zaad kan worden gedroogd en opgeslagen. Moerbeivruchten worden niet in één keer rijp. In Nederland rijpen de vruchten vanaf half augustus tot ver in september. Ze moeten geplukt worden als de paarsrood zijn.
 
Consumptie
Deze vruchten kunnen als dessert worden gegeten of tot jam worden verwerkt.

Bewaren/bewerken
Bewaartijd: een paar dagen.

Voedingsstoffen
Voedingswaarde moerbei per 100 gram:
Energie: 43 kcal, 146 kJ
Koolhydraten: 34.9 g
Vet: 3.3 g
Eiwit: 4.8 g
Water: 87.7 g
Vitamine C: 36.4 mg
Riboflavine (vitamine B2): 0.1 mg
Nicotinezuur (vitamine B3): 0.6 mg
Vitamine B6: 0.1 mg
Calcium: 39 mg
IJzer: 1.9 mg
Mangensium: 18 mg
Fosfor: 38 mg
Kalium: 194 mg
Natrium: 10 mg
Zink: 0.1 mg
Koper: 0.1 mg

Zwarte bes

De zwarte bes of cassis wordt in Nederland op beperkte schaal geteeld voor de verwerkende industrie. In de Belgische regio Vlaanderen heeft elke klassieke 'boerentuin' echter wel één of meer cassisplanten.

Teelt
De bessen worden machinaal geoogst en verwerkt tot sap. De oogststijd is afhankelijk van het ras en loopt van begin juli tot half augustus. Belangrijk zijn een goede sapkleur, een hoog vitamine C-gehalte en een goed aroma.

De zwarte bes komt ook in het wild voor op natte, voedselrijke grond in loofbossen en dan vooral in moerasbos. De zwarte bes bloeit vroeg, van april tot mei, en is daardoor gevoelig voor nachtvorst. Dit is dan ook de reden dat voornamelijk in de kuststreek zwarte bessen worden geteeld. De Zwarte bes is zelfbestuivend, maar kruisbestuiving geeft meer vruchten. Zwarte bessen worden door stek vegetatief vermeerderd.
 
Consumptie
In Rusland wordt de wodka verzoet met bladeren van zwarte bessen. In Groot-Brittannië wordt de zwarte bes gemengd gedaan in cider, een alcoholische drank. Dit drankje kan bij de meeste kroegen worden besteld. Zwarte bessen worden ook gebruikt bij het koken in sauzen, vleesgerechten en desserts.
 
Bewaren/bewerken
1 tot 2 weken bewaren.
 
Voedingsstoffen
Voedingswaarden per 100gram:
Energetische waarde: 57 kJ/238 Kcal
Koolhydraten: 12,4 gram
Eiwit: 1,3 gram
Vet: 0,2 gram
Caroteen: 0,14 mg
Vitamine C: 177 mg
Vitamine B1: 0,05 mg
Vitamine B2: 0,045 mg
Calcium: 46 mg
IJzer: 1,3 mg

Zwarte moerbei

De zwarte moerbei is een vrucht van een plant uit de moerbeifamilie die inheems is in Midden en West-Azië, maar alom geteeld wordt in Zuid-Europa. De hoogte is ongeveer 12 meter. De plant heeft met 308 een groot aantal chromosomen. De vruchten van de zwarte moerbei zijn bolvormig en lijken een beetje op de framboos. In het begin zijn ze groen van kleur, maar later worden ze oranjerood en tenslotte heel donkerrood. De vruchten zijn eetbaar en hebben een zoete smaak. Ze worden algemeen beschouwd als de lekkerste moerbeisoort.

Teelt
Moerbeien worden geproduceerd uit zaad en vermeerderd door zaad of enten. Methoden verschillen per gebied. Een goed gedraineerde bodem is belangrijk voor de teelt. Een schone voedingsbodem is van essentieel belang. Het zaad kan worden gedroogd en opgeslagen. Moerbeivruchten worden niet in één keer rijp. In Nederland rijpen de vruchten vanaf half augustus tot ver in september. Ze moeten geplukt worden als de paarsrood zijn.
 
Consumptie
Jam wordt vaak gemaakt van de vrucht.
 
Bewaren/bewerken
Bewaartijd: een paar dagen.

Voedingsstoffen
Voedingswaarde moerbei per 100 gram:
Energie: 43 kcal, 146 kJ
Koolhydraten: 34.9 g
Vet: 3.3 g
Eiwit: 4.8 g
Water: 87.7 g
Vitamine C: 36.4 mg
Riboflavine (vitamine B2): 0.1 mg
Nicotinezuur (vitamine B3): 0.6 mg
Vitamine B6: 0.1 mg
Calcium: 39 mg
IJzer: 1.9 mg
Mangensium: 18 mg
Fosfor: 38 mg
Kalium: 194 mg
Natrium: 10 mg
Zink: 0.1 mg
Koper: 0.1 mg

Rode moerbei

De rode moerbei is de vrucht van een bladverliezende boom, die tot 20 meter hoog en tot 50 centimeter dik kan worden. De alternerend geplaatste enkelvoudige bladeren zijn 7 tot 14 centimeter lang en 6 tot 12 centimeter breed.


De vrucht is een vruchtverband van meerdere kleine bolletjes en lijkt op een braam. De vrucht is 2 tot 3 centimeter groot en rijpt via rood naar donkerpaars. Ze smaken zoet-aromatisch.

Teelt
Moerbeien worden geproduceerd uit zaad en vermeerderd door zaad of enten. Methoden verschillen per gebied. Een goed gedraineerde bodem is belangrijk voor de teelt. Een schone voedingsbodem is van essentieel belang. Het zaad kan worden gedroogd en opgeslagen. Moerbeivruchten worden niet in één keer rijp. In Nederland rijpen de vruchten vanaf half augustus tot ver in september. Ze moeten geplukt worden als de paarsrood zijn.
 
Consumptie
De vruchten kunnen verwerkt worden in taartvullingen, jam en gelei.

Bewaren/bewerken
Bewaartijd: een paar dagen.

Voedingsstoffen
Voedingswaarde moerbei per 100 gram:
Energie: 43 kcal, 146 kJ
Koolhydraten: 34.9 g
Vet: 3.3 g
Eiwit: 4.8 g
Water: 87.7 g
Vitamine C: 36.4 mg
Riboflavine (vitamine B2): 0.1 mg
Nicotinezuur (vitamine B3): 0.6 mg
Vitamine B6: 0.1 mg
Calcium: 39 mg
IJzer: 1.9 mg
Mangensium: 18 mg
Fosfor: 38 mg
Kalium: 194 mg
Natrium: 10 mg
Zink: 0.1 mg
Koper: 0.1 mg

Rode bosbes

De rode bosbes is de vrucht van een plant uit de familie ericaceae. De dwergstruik wordt tussen de 10 en 40 centimeter groot en heeft een compacte, rechtopstaande, vorm. De ovale bladeren zijn afwisselend geplaatst en tweedelig gerangschikt, dondergroen en leerachtig. Aan het einde van de groeischeuten hangen de trossen met witte, soms rossige, klokvormige bloemen. De bloemtrossen bestaan uit vier bloemen. Bij andere bosbessen bestaan deze uit meestal vijf bloemen. Eind augustus, begin september rijpen de bessen in vijf tot zes weken via wit naar helderrood. Cultivars rijpen onder goede omstandigheden nog een tweede keer in september en oktober.


Teelt
De rode bosbes wordt vermeerderd via bestuivingen. Tijdens de vruchtzetting groeien de twijgen en vormen ze nieuwe bloemen. De plant groeit op de volle zon in een zure en goed doorluchte grond. Nog beter groeien ze open een luchtige, humusrijke grond. De eerste oogst vindt plaats in juli, waarin de bloemen zich ontwikkelen voor de najaarsoogst in oktober en september.
 
Consumptie
De rode bosbes is een gewaardeerde en geliefde vrucht bij wildgerechten. Het wordt veel geseveerd in de keuken van Noord- en Centraal-Europa. Dit met name in de scandanavische landen, Polen, Slowakije en Rusland. Wegens zijn wrange, zure smaak, die door het hoge gehalte aan fruitzuren (o.a. ascorbinezuur, benzoëzuur en salicylzuur) wordt veroorzaakt, wordt de vrucht slechts zelden rauw gegeten en meestal tot compote verwerkt.

Bewaren/bewerken
Bewaartijd: twee tot vier dagen.
 
Voedingsstoffen
Voedingswaarden 100g rode bosbessen:
Energie: 35-39 kcal, 148-162 kJ
Water: 88 g
Vet: 0,5 g
Kalium: 72 mg
Calcium: 14 mg
Magnesium: 6 mg
Vitamine C: 12 mg

Rode aalbes

De Rode aalbes is de meest populaire soort aalbes. Er bestaan ook witte en zwarte aalbessen. Om goed te kunnen rijpen hebben de besjes veel zon nodig. Anders blijven ze zuur van smaak en moet er een hoop suiker worden toegevoegd. Rode bessen zijn goed voor de gezondheid. Ze bevatten namelijk een hoge concentratie aan vitamines en vezelstoffen. In geïsoleerde toestand zijn ze uitzonderlijke caloriearm.

'Rode aalbes' heeft dezelfde betekenis als 'rode bes'.

Teelt
Bijna elke grond is wel geschikt te maken voor de teelt van aalbessen. Een humusrijke, zandige en vochtige grond komt het meest in aanmerking. Ieder najaar is er bemesting met organische stalmest nodig. De oogst van de meeste aalbessen is vanaf juni. Bessen houden van zon, maar niet van een winderige tochtplek. Planten kan tot half maart, half november is de beste tijd om te planten. Snoeien tot op een gewenste hoogte.
 
Consumptie
Na een spoelbeurt zijn de bessen zo te consumeren. U kunt ze in yoghurt, confituur, taart, milkshakes of vruchtensalades verwerken.
 
Bewaren/bewerken
Rode bessen worden in kartonnen bakjes aangeboden. Zorg er voor dat de bessen niet gekneusd zijn.

Bewaar de bessen in de koelkast en spreid ze uit op een bord of schaal omdat ze anders te snel kneuzen en rot worden.

Voedingsstoffen
Voedingswaarden per 100 gram:
Energetische waarde 189 kJ/45Kcal
Koolhydraten 9,7 gram
Eiwit 1,13 gram
Vet 0,2 gram
Vitamine C 36 mg
Caroteen 0,04 mg
Vitamine B1 0,04 mg
Vitamine B2 0,03 mg
Calcium 29 mg
IJzer 0,91 mg

Recepten
Bessendessert uit de oven